Efendimizin (sallallâhu aleyhi ve sellem) buyurduğu gibi, ihtiyarlık ve ölümün çaresi yoktur,[i] ancak fıtrî bir hayat tarzıyla insan ömrünü uzatmak ve daha sağlıklı bir ihtiyarlık dönemi geçirmek mümkündür.
Yaşlanma süreci, fertler arasında farklılık gösterebilir. Bazı insanlar daha hızlı, bazıları ise daha yavaş yaşlanır. Yaşlanmayla birlikte, hücrelerde ve dokularda çeşitli değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler, organların fonksiyonlarında gerilemeye ve hastalıklara karşı dirençte azalmaya sebep olur. Çok sırlı bir süreç olan yaşlanmanın sebepleri tam olarak anlaşılamamıştır. Genetik, çevre ve beslenme gibi maddî faktörler yanında üzüntü, stres, endişe, bunalım ve depresyon gibi şartların da yaşlanmaya tesirleri vardır. Yaşlanma sürecini etkileyen faktörlerden biri de serbest radikallerdir.
Serbest Radikaller Nedir?
Serbest radikalleri anlayabilmek için en güzel örnek, ısırılan bir elmanın bir müddet kahverengileştiğini görmemizdir. Üzerinde kaplama olmayan demirden bir aletin ıslak bırakıldığında bir müddet sonra paslanması da aynı durumu gösterir. Peki, elmanın ısırılan kısmında veya demirin yüzeyinde ne olmuştur? Havadaki oksijen atomları bu bölgelere gelip bağlanmıştır. Demir oksijenle bağlanınca demiroksit olmuş ve paslı görünümünü almıştır.
Serbest radikaller, kimyevî yapısında bir veya daha fazla elektronu eksik olan moleküller veya atomlar olarak tanımlanır. Bu eksik elektronlar, serbest radikallerin son derece reaktif (veya saldırgan) hâle getirilmesinde rol oynarlar. Serbest radikaller, kararsız moleküller olup elektronlarını kolayca kaybedebilir veya kazanabilirler. Tabiî ki bu durum, civardaki diğer moleküllere zarar verebilir. Demirin boyanması, havadaki oksijen ile irtibatının kesilmesini sağlar, böylece paslanıp çürümenin önüne geçilir. Canlı bünyede de bu oksitlenmenin önüne geçmek üzere antioksidan adı verilen moleküller vazifelendirilmiştir. Serbest radikaller, “oksidatif stres” olarak adlandırılan bir sürecin başlamasına sebep olabilir. Oksidatif stres, vücuttaki antioksidan savunma mekanizmalarının serbest radikallerle başa çıkmakta yetersiz kaldığı durumda ortaya çıkar.
[i] “Allah Resûlü, ‘Tek bir hastalığın ilacı yoktur.’ buyurdu. Kendisine, ‘O hangi hastalıktır?’ diye soruldu. ‘İhtiyarlık!’ (başka bir rivayette ‘Ölüm!’) cevabını verdi.’ Buhârî, Tıb, 1, Ebu Dâvud, Tıb, 1, (3855); Tirmizî, Tıb, 2, (2039); İbnü’l-Mâce, Tıb, 1, (3436).
