Soğuk hava ve don olayları, özellikle kış aylarında birçok ülkede karşılaşılan yaygın problemlerin başında gelir. Günlük hayatımıza olumsuz tesir eden soğuk havaya karşı tarih boyunca çeşitli tedbirler geliştirilmiştir. Vücut ısımızı korumak için genellikle çok katmanlı giyim prensibine dayanan stratejiler uygularız. Bedenimizi sıcak tutan iç katmanları, rüzgârı kesen orta katmanları ve su geçirmez dış katmanları bir araya getirerek soğuğa karşı etkili bir giyim sistemi oluştururuz.
Yaşanılan mekânların da soğuk ve donmanın getireceği dezavantajlara karşı korunmasına dikkat edilir. Bunun için evlerde su tesisatlarını izole etmek ve düzenli olarak ısıtılmayan alanlarda bulunan boruları korumak, akünün düzenli kontrol edilmesi ve lastiklerin uygun kullanılması gibi önlemler, soğuk mevsimlerde daha güvenli ve rahat bir kış geçirilmesine imkân tanır. En önemli tedbirlerden biri de motorlu araçlarda antifriz kullanmaktır.
Bilim insanlarının araştırmalarıyla bazı hayvanların kışın donmadan hayatlarını nasıl sürdürdükleri anlaşılınca, araçlarda antifriz sistemleri geliştirilmiştir. Hayatı kolaylaştıracak şekilde insanlığa kazandırılan bu sistemler, sağlık alanında dokuların depolanarak saklanması, soğutma sistemlerinde buz kristallerinin oluşmasının engellenmesi gibi farklı alanlarda kullanılmaktadır. Sıcakkanlı hayvanların (endotermler), soğuk hava şartlarına karşı vücut sıcaklıklarını koruma ve donmaya karşı önlemeye ilişkin koruma sistemleri Allah (celle celâluhu), Müdebbir isminin gereği olarak, ilmi ile her şeyin akıbetini bilir ve ona göre hikmetle iş yaparak, her canlıyı tedbirlerle donatır. Aynı mânâyı ifade eden, “Rabbimiz her şeyi yaratan, sonra da onu yaratılış gayesine uygun yola koyandır.” (Tâ Hâ, 20/50) âyet-i kerimesi, Cenab-ı Hakk’ın şefkat ve merhametinin göstergesi olarak, Bâri ismine de işaret etmektedir.
Suda Yaşayan Hayvanlarda Donmaya Karşı Tedbirler
Antifriz, sıvıların donma sıcaklığını düşürerek buzlanmayı ve oluşabilecek hasarları geciktiren bir maddedir. Balıklar soğukkanlı (ektotermik) hayvanlardır, bu yüzden yaşadıkları su, donma noktasının altına düştüğünde, donmaktan korunmaları için vücut sıvılarına donmayı önleyici antifriz proteinleri ihsan edilmiştir. Antifriz proteinlerini teşkil eden aminoasit birimleri, buz kristallerine bağlanabilen uzun şeritlere sahiptir. Bir aminoasidin molekül çatısında amino ve karboksil olmak üzere iki bölge bulunur. Karboksil grupları, karbon atomu ile oksijenin çiftli bağ oluşturduğu gruplardır. Bu proteinler, balıklar için buz kristallerinin oluşturduğu potansiyel tehlikelerle başa çıkma mekanizmasını sağlar. Buz kristalleri, balıkların kanında oluştuğunda hücre ölümüne sebep olabilecek bir risk taşır. Küçük buz kristalleri, kandaki suyu kullanarak büyüme eğilimindedir. Antifriz proteinleri, bu küçük kristallerle etkileşime girerek büyümelerini engeller ve böylece kanın donmasını önleyerek hücreleri korur. Bu mekanizma sayesinde balıklar, soğuk su ortamlarında donmadan hayatta kalabilirler.
